Betekenis plaatsnamen
Betekenis plaatsnamen van de Nederlandse puntstempels
Dit overzicht geeft beknopt informatie over de betekenis en/of herkomst van de namen van de steden en dorpen waarvoor puntstempels zijn uitgebracht. Ook wordt chronologisch de ontwikkeling van de namen in de loop der tijden vermeld, voorafgegaan door een vroegste jaartal waarvan een benaming bekend is.
De informatie is ontleend aan diverse bronnen, waar de nieuwsgierige lezer zich uitgebreider en nauwkeuriger kan verdiepen. Deze bronnen zijn m.n. :
– Het plaatsnamenboek van Gerald van Berkel en Kees Samplonius (ISBN 90 26943210).
– Nederlandse plaatsnamen, herkomst en historie van dezelfde schrijvers (ISBN 978 90 2742097 8).
– Wikipedia (nl.wikipedia.org/naam plaats)
Bij de beschrijvingen is hier en daar weleens de vrijheid genomen iets van een eigen interpretatie mee te nemen. Het overzicht pretendeert wat weetjes te geven en misschien ook meer interesse te wekken en daarmee het verzamelen van puntstempels meer betekenis en plezier te geven.
Tenslotte nog wat algemene betekenissen van achtervoegsels van namen *:
– aa of ee als achtervoegsel duiden op water
– heem, heim, hem, um, em, zaal, sel(e), werd en wijk duiden op een nederzetting
– koop, rode/rade of veen duiden op ontginningsnamen
*) ontleend aan gegevens van prof. D.P. Blok
| 1 | Alkmaar (1000 Almere, Alcmere, Alcmair) |
| Modderig meer | |
| 2 | Almelo (1157 Almelo, Almeloe) |
| Olmenbos | |
| 3 | Alphen (918 Albanianis, Alfna) |
| Verband met waternaam | |
| 4 | Amersfoort (1028 Amersfoirde, Amersforden) |
| Doorwaadbare plaats in de Amer | |
| 5 | Amsterdam (Amstelredam, Amestelredam) |
| Dam in de Amstel | |
| 6 | Apeldoorn (792 Appoldro, Appeldern) |
| Bij de appelbomen | |
| 7 | Appingedam (1253 Appengadomme, in Damme, In Appinge, Appinggadamme) |
| Dam van de bewoners langs de Appe of Apt (rivier, stroom) | |
| 8 | Arnhem (893 Arneym, Arnheim, Arnheym) |
| Woonplaats (heem) van Arno | |
| 9 | Assen (1267 Ascen, Azcen) |
| Onbekend; houthakker, es? | |
| 10 | Bergen op Zoom (1000 Bergon, Berga, Berghen super Zoem, Bergen op den Zoem) |
| Hoge rand langs de diluviale afzettingen | |
| 11 | Beverwijk (918 Beverhem, Bevorhem, Agathenkiricha, Wijc, Beverwijc) |
| Bever (diersoort) en wijk (woonplaats m.n. aan de kust) | |
| 12 | Bolsward (1038 Bodliswert,Bodelswerde, Bodleswaerd, to Bolzwert, Boelswert) |
| Wierde (terp) van Bodil (persoonsnaam) | |
| 13 | Zaltbommel (850 Bomela, Bomele, Bomilo, Bumele, Sautbomel, Saltbommel) |
| Bommel, boombos. Zalt, naar handel in zeeuws zout | |
| 14 | Boxmeer (1076 Mere/a, Boxmere) |
| Bok (persoonsnaam) en meer (mark, grensgebied) | |
| 15 | Boxtel (1108 Buchestelle, Bocstella, Bucstel, Boecstel, Boucstele, Bouxstele) |
| Verblijfplaats (stella) bij beuk of bocht | |
| 16 | Breda (1159 Breda) |
| De brede Aa (water) | |
| 17 | Breskens (1573 Breskyn, Breiske) |
| Onduidelijk; mogelijk naar een soort dijkbescherming (britse) | |
| 18 | Brielle (1257 Briele, ten Briele, den Briel) |
| Omheind grasland met geboomte | |
| 19 | Brummen (794 Brimnu(m), Brummen, Bremmenen) |
| Bewoners bij de oever, rand (brim) | |
| 20 | Culemborg (1281 Kulenburg, castrum dictum Culenburgh, -borch, Culenborgh, |
| Colemborch, Culemborch) | |
| Burcht bij een wiel, kolk | |
| 21 | Delfshaven (1400 Delfschehave) |
| Bewoning bij de haven (aan de Maas) aan de monding van het naar Delft gegraven kanaal | |
| 21 | Emmen (1139 in Emne, Emne, Empne, Emmene) |
| Onduidelijk; vlakte, water Eem? | |
| 22 | Delft (1130 de Delf, Delf) |
| Gegraven water(gang) | |
| 23 | Delfzijl (1303 Delfzilen, de Delsilum, Delfsijl) |
| Sluizen in de Delf (Damsterdiep) | |
| 24 | Deventer (840 Dauentre, Deuentre, Dauentria, Devendre) |
| Vermoedelijk prehistorische waternaam | |
| 25 | Dirksland (1280 Diederixland, Dierixland, Dircslant) |
| Land van Diederik | |
| 25 | s-Graveland (1245 Gravelant) |
| Gegraven waterloop | |
| 26 | Doesburg (1025 Dusburg, Dosburg, Doesborg) |
| Vermoedelijk burcht/sterkte in struikgewas | |
| 27 | Doetinchem (838 Ductinghem, Duttinghem, Duttinche(i)m, Dutthekem, Doetekem) |
| Woonplaats van lieden van Dutto (persoonsnaam) | |
| 28 | Dokkum (802 Tochingen, Dockinga(m), Tochkingen, Doccinga, Dockum) |
| Bij de lieden van Dokko (persoonsnaam) | |
| 29 | Dordrecht (1151 Thuredrith, Thuredrech, Durdreth) |
| Doortocht (van Merwede naar Dubbel) | |
| 30 | Dragten (1460 Zuuderdracht, 1579 Noorderdrachten, Suiderdrachten) |
| Water de Dracht | |
| 31 | Driebergen (1159 Thriberge(n), Drieberghe, Drybergen) |
| Drie verhogingen in het landschap | |
| 32 | Edam (1357 Edam, Yedamme, Dam) |
| Dam in de Ee | |
| 33 | Eindhoven (1232 Endehoven, Endoven, Eyndhoven) |
| Samenstelling van einde/laatste en hoeve (boerderij) | |
| 34 | Elburg (1025 Helberga, Elborg, Helborgh, ter Elborch, die borgch ter Elburg) |
| Mogelijk een hoger gelegen stuk grond | |
| 35 | Enkhuizen (1312 Enchusem, Enghusen) |
| Mogelijk bewoning bij een weide | |
| 36 | Enschede (1118 Aneschedhe, Anneschethe, Entschede) |
| Waterscheiding | |
| 37 | Franeker (1085 Fronakre, Froncker, Fronsckere, Vroenackere, Vranekere) |
| Koninklijke resp. gravelijke akker | |
| 38 | Geertruidenberg (1213 Mons Sancte Gertrudis, Sinte Gheerdenbergen, tsente Geertruydenberghe) |
| Hoogte, terreinverheffing genoemd naar Heilige Gertrude | |
| 39 | Goes (1216 Gous, Goes) |
| Oude waternaam, Gus(aha), krachtig stromendwater | |
| 40 | Goor (1027 Gore, de Gore, Goer, Ghore) |
| Moerassige bosgrond | |
| 41 | Gorinchem (1205 Gurinchem, Gornichem) uitspraak: Gorkum |
| Woonstede bij zompigland of waterpoel | |
| 42 | Gouda (1143 Golda, Goude) |
| Goudkleurig water, Gouwe | |
| 43 | Grave (1294 Grave, Gravia) |
| Gegraven waterloop | |
| 44 | s-Gravenhage (1242 Haga, Hagen) |
| Omhaagd gebied van de graaf | |
| 45 | Groningen (1027 Groniggea, Groninga, Groningi, Gronigon) |
| Bij de lieden van Groni (persoonsnaam) | |
| 46 | Haarlem (918 Haralem, Harleim, Harlehem) |
| Woonstede op zandige rug | |
| 47 | Haarlemmermeer |
| Meer bij Haarlem | |
| 48 | Harderwijk (1231 Harderewich, Herderewich, Harderwyc, Herderwick) |
| Vestigingsplaats (wijk) van een herder | |
| 49 | Harlingen (1232 Herlinge, Harlinge, Harns, Herlenze, Harnze) |
| Bij de lieden van Harilo (persoonsnaam) | |
| 50 | Hattem (800 Hatheim, Hatheym, Hathem) |
| Woonplaats (heim, heem) van de Hatten (Hattuarii) | |
| 51 | Heerenveen (1579 streek: Sheerenfeen, Friese Haagje) |
| Naar de heeren Dekema, Cuyk en Foeyts die ter plekke hoogveengronden aankochten) | |
| 52 | Heerlen ( 300 Coriouallum, Coriouallio, Herle, de Herlo) |
| Keltische naam; mogelijk sterkte of kleine zanderige heuvelrug | |
| 53 | Den Helder (1577 de Helderbuyert, Helder, de Helder) |
| Mogelijk: buurt/bewoning van laag/waterland | |
| 54 | Hellevoetsluis (1210 Helleuothe, Helvoet, Helvoeten, Helvoet Sluys) |
| Mogelijk: laag land bij sluis of waternaam Helle | |
| 55 | Helmond (1108 Helmund, Helmont) |
| Sterkte in gelegen in een lage streek | |
| 56 | Hengelo (1381 grote en luttijcke Hengelo, Magnum, Parvum Hengelo, Hengheloe, Hengello) |
| Bosje met omheining | |
| 57 | s-Hertogenbosch (1222 de Orthen cum Busscho, Buscho ducis, ‘sHertogenbosche) |
| Bos van de hertogen (van Brabant) | |
| 58 | Heusden (1108 Hysdene, Hosden, Huseden, Avdehosdinne, Huesden) |
| Toevluchtsoord | |
| 59 | Hilversum (1305 Hilfersem, Hilfercem, Hilversom, Hilvertsem) |
| Woonstede van Hilfert (persoonsnaam) | |
| 60 | Hoogeveen (1634 Nie Echten, Hoog Echten, Echtens Hogeveen, het Hogeveen) |
| Boven de waterspiegel liggend veen | |
| 61 | Hoogezand (1613 hooge sant, in ‘t Hooge Sandt, Hogesant) |
| Zandige hoogte | |
| 62 | Hoorn (1298 Hoerne, Horne, Hoirn) |
| Hoek of bocht in de dijk | |
| 63 | Hulst (1108 Hulst) |
| Plek waar hulst groeit | |
| 64 | Kampen (1227 apud Campis, de Campen, van Campen) |
| Door wallen, heggen of greppels omgeven/afgesloten stuk land | |
| 65 | Koevorden (1141 falsum?, Cuuorde, Koiforde, Cuforde, Covorde, Koevorde, Coevorden) |
| Uitspraak: Koveren | |
| Doorwaadbare plaats (voorde) voor koeien | |
| 66 | Leerdam (1265 Lerdamme, Lederdam) |
| Dam door de Leda/Leede (gegraven waterloop) | |
| 67 | Leeuwarden (1038 LIVNVERO (op munt), Lienward, Linuard, Lijwart, Liuwart, Liuwerth) |
| Hoogte (wierde) van Lino ? (persoonsnaam) | |
| 68 | Leiden (1143 Leithen, de Ledene) |
| Waterloop (lede) | |
| 69 | De Lemmer (1309 in de Lemmer, totten Lemmers toe, die Lemmer, in dae Lyaemmer, Liam(m)er) |
| Mogelijk: Lenne-meer, meer waarin de Linde uitmondt | |
| 70 | Loenen (953 Lona) |
| Waarschijnlijk oude (modderige?) waternaam | |
| 71 | Maarssen (918 Marsna, Marsnen, Marsen) |
| Mogelijk: stromende waterloop | |
| 72 | Maassluis (1391 Maselandersluys, Maeslantse Sluys) |
| Sluis (van/naar de Maas) van Maasland | |
| 73 | Maastricht (535 Traiecto, ad Treiectinsem urbem, Traiecta, Masetrieth, Masetreth, Masetrith) |
| Overgang/veer in de Maas | |
| 74 | Medemblik (914 Medemolaca, Medenblic, Medemleke, Medenbliec) |
| Middelste waterloop | |
| 75 | Meppel (1141 Meppele, apud Mappele, Mepplo, Meppelen, to Meppell) uitspraak: Möppelt |
| Onduidelijk, mogelijk verband houdende met Ahorn (boomsoort) | |
| 76 | Middelburg (1102 Mittelburgenses, Middelburg, Middelberg) |
| Middelste burcht (tussen Soeburg en Domburg) | |
| 77 | Monnikendam (1288 Monnickendam, Monekiindamme, Monekedam) |
| Waterkering/dam van de (norbetijner) monniken | |
| 78 | Naarden (950 an Naruthi, Narden, Naerden) |
| Eng/nauw | |
| 79 | Terneuzen (1250 de Nose, Terneuse) |
| Puntig uitstekend buitendijks land | |
| 80 | Noordwijk (889 Nordcha, Northgo, Nordeka, Noortick) |
| Noordelijk gelegen gebied (gouw) boven Rijnmonding (t.o.v. de noordgrens van het Frankische rijk | |
| 81 | Nijkerk (1333 Nyenkercke, van der Nierkiercken, Nyekerc, Nykerck) uitspraak: niekerk, nijkerk |
| De nieuwe kerk | |
| 82 | Nijmegen (98 [ULPI]A NOVI[OMAGI], Nouiomagi, Niumagi, Neomage, Nimagna, Numegen, Nymegen) |
| Nieuwe markt | |
| 83 | Oldenzaal (893 Aldenselen, Aldensele, de Oldenzeel, Aldensela, Oldenzale) |
| Oude woonruimte | |
| 84 | Onderdendam (1252 ulderna domme, to Onderndamme, Onderdendam) |
| Ondzeker; Dam in het Onland (drassig land) of dam van de familie Ullerma | |
| 85 | Oosterhout (815 Ostorol, Osterholt, Oestrout, Oesterhout) |
| Oostelijk van hoogopgaand bos (Den Hout) | |
| 86 | Oud-Beijerland (1573 Beyerlandt, Out Beyerlandt) |
| Oude polder (ter onderscheiding van nieuwe) vernoemd naar Sabina van Beieren | |
| 87 | Oudenbosch (1275 Baerlebossche, Oudenbossche, Vetusbuscum) |
| Het oude bos (ontginning, eerst Baerlebosch, ter onderscheiding van Nieuwenbosch) | |
| 88 | Oudewater (1239 Oudewater, Heldwater, tOudewatre, Ouwatere) |
| Oude waterloop (ter onderscheining nieuwe) | |
| 89 | Purmerend (1342 Purmerende, Purmereynde, Purmerent) |
| Einde van de Purmer (poldernaam, oorspronkelijk waternaam) | |
| 90 | Roermond (1150 de Ruremonde, Roremunt, Ruregemunde, Roremonde) |
| Monding van de Roer | |
| 91 | Rotterdam (1281 Rotterdam ter haluer Rotte, Rotterdamme) |
| Dam in de Rotte (bij de Maas) | |
| 92 | Roosendaal (1150 Havixdonc, Rosendale, conventus de Valle Rosarum, Rosendale) |
| Onzeker, mogelijk dal waar rozen in groeiden, donc verwijs naar Zandhoogte en Havike (persoonsnaam) | |
| 93 | Sas van Gent (1583 t Zas van Gendt) uitspraak: het sas |
| Schutsluis, of hierbij liggende sluiskolk in het kanaal van/naar Gendt | |
| 94 | Schagen (1090 Scagha, Scagon, Scagen, Scaghen) |
| Bij het bos(je) | |
| 95 | Schiedam (1264 Novum Sciedammum, Nuwen Sciedamme, Sciedamme) |
| Dam in de Schie | |
| 96 | Schoonhoven (1247 Sconhouen, ‘tScoenhoven, Schonehoue) |
| Schone (vrij van onkruid) hoeve (boerderij) | |
| 97 | Sittard (1157 apud Siter, de Sithert, Zittaert, Sittaert) |
| Mogelijk: bergflank | |
| 98 | Sluis (1241 Leclusa, Sluse, Sluus) |
| Sluis (excludo: buitensluiten) | |
| 99 | Sneek (1296 Snek, van Snake, Sneek, van der Sneek, Snitze) |
| Spits toelopend land(tong) | |
| 100 | Steenbergen (1267 Stenberghe, Steenberghen, Steembergen, Stenberghen, Stienberghe) |
| Zandige verhoging in venig gebied | |
| 101 | Steenwijk (1141 Steenwijc, Stenwic, Steenwic, Stenwyc, de Steynwik) |
| Wijk (nederzetting) en steen, mogelijk vanwege vondst en/of hergebruik van steen. | |
| 102 | Terborgh (1311 Burch, ter Borch, Terborch, Hof Ter-Borg) |
| Burcht, naar het castellum Wische | |
| 103 | Texel (750 pagus Tyesle, Thesla) uitspraak: Tessel of Teksel |
| Naar de Friese gouw Texla (zuidland, toen nog geen eiland | |
| 104 | Tholen (1261 Tholle, Tolne, Tolen) |
| Tolhuis | |
| 105 | Tiel (850 Dioli, Tiale, de Tyela) |
| Mogelijk bouwland of geboomte, struikgewas | |
| 106 | Tilburg (709 Tilliburgis, Tilborg, Tilburch) |
| Omheind nieuw verworven land | |
| 107 | Utrecht (300 Traiecto, Uttrecht, Ulturius Traiectum) |
| Oversteek | |
| 108 | Vaals (1041 Vals, Uals, Vails, Valis) |
| Dal, mogelijk wijngaard tegen de helling | |
| 109 | Veendam (1655 Veendam) |
| Dam in het veen | |
| 110 | Veenendaal (1394 Blafferts veen, Veenlo, Vendel, Vennendael, Veenllandtdael) |
| Dal ontstaan uit uitgegraven veen | |
| 111 | Veghel (1200 in Vehchele, villa de Vegghele, Vechle) |
| Mogelijk varkensbos of misschien -bos | |
| 112 | Velp (800 in uilla Pheleppe, in Willepe, de Vellepe, Velpe, Velp) |
| Waternaam | |
| 113 | Venlo (100 Uennelon, Venla, in Venle, Veenlo) |
| Bos met ven | |
| 114 | Vianen (1270 Vyanen) |
| Weg, genoemd naar Vienne (Fr.) | |
| 115 | Vlaardingen (1018 Flardinges, Flardingun, Flardinge, Vlaerdinghen) uitpraak: vleering |
| Onduidelijk, mogelijk onregelmatige rafelige strook | |
| 116 | Vlissingen (1235 Vlissinghe) |
| Bij de mensen van Flisso (persoonsnaam) | |
| 117 | Waalwijk (1200 Walwic, Walewic, Walewich, Walewyc, Waelwyc) |
| Nederzetting bij een waal, kolk | |
| 118 | Wageningen (1125 apud Wachoningon, de Wagenunge, Wageninge, Neowageningen, Wagenunge) |
| Bij de mensen van Wagano (persoonsnaam) | |
| 119 | Weert (1062 in villa Werta, de Werd, In Wertha, Weirta, de Weerth) |
| Mogelijk: waard, land omsloten door rivieren | |
| 120 | Weesp (1131 Wesapa, Wisepe, Wesepe) |
| Waarschijnlijk: stromend water | |
| 121 | Willemstad (1639 Willemstat) |
| Stad vernoemd naar Willem I | |
| 122 | Winschoten (1200 Winsewida, van Wynschote, to Wynschoten, de Wynschotten) |
| Kleine boerderij (kote) van Windo (persoonsnaam) | |
| 123 | Winterswijk (1000 Wintereswick, Winethereswick, Winethereswik, Wintersuic) uitspraak: wenters |
| Woonplaats van Winter (persoonsnaam) | |
| 124 | Woerden (786 Wirda, Wurdin, Worthen, Wourden) |
| Omheind gebied | |
| 125 | Wormerveer (1575 Wormerveer) |
| Overzetplaats (veer) over de Zaan | |
| 126 | Woudrichem (900 Walderinghe(m), Waldrichem, Woldrichem, Woudrikem) |
| Huis/woonstede van de nakomelingen van Walter | |
| 127 | Wijk bij Duurstede (600 Dorestad, Dorsteti, nunc autem Wik nominata, Wijc, Wijck tot Duerstede, |
| Wijc te Duurste) | |
| Nederzetting (wijk), mogelijk bij een castellum | |
| 128 | Zaandam (1214 in Sadne, die Zaende, Zaenderdam) uitspraak: sendam |
| Dam in de Zaan | |
| 129 | Zeist (838 Seist, Seiste) |
| Onduidelijk | |
| 130 | Zevenaar (1047 Subenhara, Subenhari, Sevenharen, Sivenharen, Sovenharen, Siuenar, |
| in Seuener, in Zeuener) | |
| Onduidelijk, mogelijk samenstelling van persoonsnaam (Suppo/Tyde Zuben) en zandige heuvelrug (hara) | |
| 131 | Zevenbergen (1287 Zeuenberge, Zevenberghen) |
| Zeven hoogtes/bergen | |
| 132 | Zierikzee (1156 Siricasha, Sirikese, Zierikshe, Zierixzee) |
| Samenstelling van Siric (persoonsnaam) en water | |
| 133 | Zutphen (1101 Suphem/Sutpheni, Suotfene,Sutuene, Sutfenna, Sutphania, Sutfenne) |
| Zuidelijk gelegen veen | |
| 134 | Zwartsluis (1398 der Swarte Sluys, van den Zwartensluis, De Swarte Sluse) |
| Sluis tussen het Zwarte water en Meppelerdiep | |
| 135 | Zwolle (1129 Swolle, in Suollis, Zwoll) |
| Hoogte in het landschap | |
| 136 | Amsterd.-Emmerik treintraject |
| Dam in Amstel – Emmerik: samenstelling van groot en machtig | |
| 137 | Arnhem-Oldenzaal treintraject |
| Woonplaats (heem) van Arno (persoonsnaam) – oude woning/zaal | |
| 138 | Moerdijk-Antwerpen treintraject |
| Moerdijk; buitendijks moer(zoutwinning)gebied binnen een ringdijk ter bescherming | |
| Antwerpen; ‘aanwerp’ of ‘Anoverpis’, een kaap in de Schelde waarop de stad ontstond, | |
| ter hoogte van het Steen. | |
| 139 | Asten (1202 Astene, de Hastene, Ascen) |
| Onduidelijk; mogelijk een opslagplaats van hout | |
| 140 | Laren (1341 Lare, Laer) |
| Intensief benut bos | |
| 141 | Utrecht – Zwolle treintraject |
| Zie 107 en 135 | |
| 142 | Abcoude (1186 Abbenkewolde, Abbecenwalde, Abcwoude, Abicwoude, Apcoude) uitspraak: abkou |
| Woud, moerasbos van Abbeke (persoonsnaam) | |
| 143 | Montfoort (1204 Munfort, Montfort) |
| Sterke burcht | |
| 144 | Bruinisse (1481 Brunesse) |
| Stinkende/modderig in het water uitstekend stuk land (nisse, nes) | |
| 145 | Egmond aan Zee (1514 Egmondt up tzee, Egmont op zee) |
| Waarschijnlijk: naar de aan zee gelegen monding van de Egge? | |
| 146 | Lichtenvoorde (1312 Lichtenuorde) |
| Heldere doorwaadbare plaats | |
| 147 | Kamp bij Laren |
| Interneringskamp, zie verder 140 | |
| 148 | Bergum (1297 Berchem, Berghum, Berghem, toe Birghum) thans Bergum |
| Heuvel, hoogte met nederzetting (heem, heim) | |
| 149 | Haaksbergen (1188 Hockesberghe, Huckkesberghe, Houcesberghe, Hakesberg, |
| Hokesberge, Haaxbergen) | |
| uitspraak: hoksebarg; Heuvel, hoogte van Hokka (persoonsnaam) | |
| 150 | Valkenswaard (1200 de Wederde, Wedert, de Waerde, Wedert, Verkensweerd, Valkenswaart) |
| Oorspronkelijk: aan het water liggend land (waard), nadien ook naar aldaar gevestigd valkeniersbedrijf | |
| 151 | Oisterwijk (>1167 Hosteruuic, Oesterwijc, Ostruic) |
| Oostelijk gelegen nederzetting | |
| 152 | Scheveningen (1280 Sceveninghe, Sceveninghen, op den dorpe van tSceveninge) |
| Nazaten of lieden van Sceve (persoonsnaam) | |
| 153 | Oss (1069 Os, Osse) |
| Onduidelijk, mogelijk oude waternaam | |
| 154 | Bodegraven (1480 Boegraven, Boograven) |
| Mogelijk: gegraven waterloop van Bode (persoonsnaam) | |
| 155 | Kamp bij Zeist (1804) |
| Militair kamp bij Zeist (en deels Soest), zie verder 129 | |
| 155 | Kamp bij Wiesselerveld (Wiesel: 1337 Wiessel, Wysel, Wissel, Wyssell) |
| Wiesel: samenstelling van weide en bos | |
| Militair kamp (ca 1865) bij Wiesel (weide en bosgebied met deels nog heide) | |
| 155 | Kamp de Bilt (1916 het kamp de Bilt) |
| Militair kamp bij de Bilt (zie 241) tussen 1916 en 1919 | |
| 156 | Zwijndrecht (1028 Zwindrecht(wet), Suindrecht, Zwidrecht alias ‘tFeer) |
| Doorwaadbare plaats in geul of kreek (swin) | |
| 157 | Boskoop (1222 Buckescop, Bockicope, Boescoe) |
| Veenontginning van Bucke of Bocke (persoonsnaam) | |
| 158 | De Rijp (1346 Ripe, Ryp) |
| Oeverkant | |
| 159 | Kamp bij Rijen (1831) |
| Militair kamp bij Rijen (stroom, beek) | |
| 159 | Kamp bij Milligen (1860) |
| Militair kamp (om paarden te beleren) bij (Nieuw) Milligen | |
| Millingen: nederzetting van Millo (persoonsnaam) | |
| 160 | Sliedrecht (1203 Overslydrecht, Ouverslydrecht, Slidrecht) |
| Veer, doorwaadbare plaats in Sli (oude waternaam) | |
| 161 | Rijssen (1188 Risnen, Ryssen, Rysum, Rysne(n), Rijssen) |
| Herkomst onbekend | |
| 162 | Voorschoten (918 Forschate, Vorscot, te Voirschoter marct) |
| Beboste hoek zandgrond uitspringend in lager gelegen Voor (waternaam) | |
| 163 | Workum (1327 Waldricheim, Wold(e)richem, Waerkum, Worckum) |
| Woonplaats van (de lieden van) Waldrik (persoonsnaam | |
| 164 | Makkum (944 Maggenheim, Mackengum, Mackinge, Mackum, Makkum) |
| Woonplaats van Maggo of Makko (persoonsnaam) | |
| 165 | Joure (1250 Jeure, op ter Heuwera, Joure, vp de Jouwer, opper Hjouwera) |
| Waarschijnlijk een archaïsche waternaam | |
| 166 | Ginneken (1246 Ghinneken, Ginneke, Ginneken) |
| Mogelijk vroegere samenvloeiing | |
| 167 | Druten (1076 Drutena, Truthene, Droten, de Drueten) |
| Mogelijk hoogte en/of smalle doorgang | |
| 168 | Rhenen (855 Hreni, Renim, Rene) |
| Mogelijk nederzetting aan de Rijn | |
| 169 | Sappemeer 1642 Grootte Meer of Sappemeer, Sap meer, Sapmeer) uitspraak: sapmeer |
| (Veen)plas in samenhang met sap, sijpelen | |
| 170 | Kaatsheuvel (1312 Kets, Kaets, Kesthovel, Katzhoevel) uitspraak: kets |
| Veldweg op een hoogte | |
| 171 | Wijhe (960 in villa Wie, Wie, Wye, Weije, Wyhe) uitspraak: wië |
| Heidens heiligdom | |
| 172 | Barneveld (1174 Barnevelde, Bernevelde, Berneuelt, Barnevelt) |
| Mogelijk veld bij vroeger buurtschap Barn (plaats in een bos waar alles is weggehakt) | |
| 173 | Gorredijk (1672 Gorredijk, de Gorredijk) |
| Dijk bij laagland, broek (goor) | |
| 174 | Delden (1036 Thelden, Dhelden, Delden) |
| Mogelijk kleine laagte | |
| 175 | Stadskanaal (1858 Nieuw-Stads-Kanaal) uitspraak: stadskenoal, ‘t kanoal |
| Veenkolonie aan het kanaal van de stad Groningen | |
| 176 | Geldrop (1302 Gheldorp) |
| Kleine nederzetting (dorp) in onvruchtbaar land | |
| 177 | Baarn (1308 Barne, Beerne, Baerne) |
| Duidt op branden, mogelijk veld waar men brandstof (veen, heide) vanaf haalde, | |
| 178 | Klundert (1537 die Clunder, Clundert) |
| Mogelijk naar kont veen of turf | |
| 179 | Oosterbeek (834 Ostarbac, in Ostarbac, de Ostarbeke, de Oesterbeke, in Ost(er)beke, Oesterbeec |
| Oostelijke beek | |
| 180 | Blokzijl (1375 Groote Zijl, Groote Zyl by Blockes huis, Bluckzijl, Bloxiel) uitspraak: bloksiel |
| Samenstelling van blok (balk) en uitwateringssluis (zijl) en/of woonplaats van Block (persoonsnaam) | |
| 181 | Wolvega (1320 Wluegho, Wolvegae, Vuluega, Woluegae) uitspraak: wolvege |
| Dorp (ga), nederzetting) van Wolf (persoonsnaam) | |
| 182 | s-Gravenzande (1200 Harena comitis, Arena sive vulgariter Zande, Gravenzande, ‘sGravensande) |
| Zandplaat van de graaf (van Holland) | |
| 183 | Mijdrecht (Midreth, Midrecht, Myert, Miert) |
| Veer, doorwaadbare plaats door de Mije | |
| 184 | Oude Pekela (1660 Nieu dorp, De Peekel A, Oude- of Beneden-Pekel-A) uitspraak: beneednpekel |
| Mogelijk moerasriet (peke) en water (Aa) | |
| 185 | Balk (1491 toe balc, toe Balka, Balck) |
| Een houten balk als vast bruggetje | |
| 186 | Dedemsvaart (1809 Dedemsvaart) |
| Kanaal, vaart gegraven door baron van Dedem | |
| 187 | Elst (726 Heliste, Elste, de Elst) |
| Mogelijk heiligdom of woning | |
| 188 | IJmuiden (1899 IJmuiden) |
| Uitmonding van het IJ | |
| 189 | Smilde (1792 Smilde, (de) Smilde |
| Mogelijk onvruchtbaar land, veengras | |
| 190 | Lochem (1059 decimam Lochemensem, Lochem, Lochhem) |
| Onduidelijk; lelieachtige plant, gat, opening (?) en woonplaats (heem) | |
| 191 | Scheemda (1250 de Senieda, in Scheemda, vander Schemede, Sceempte, ijn die Schemda) |
| uitspraak: scheemte | |
| Onduidelijk; weide bij vonder of weide bij de plaats Scheme? | |
| 192 | Nieuwe Pekela (1781 De Nieuwe of Boven Pekel (A)) uitsptaak: boovmpekel |
| Opdeling van de kolonie De Pekela (oud en nieuw), zie ook 184 | |
| 193 | Venraay (1220 de Rode, Rodhe, Venrode, Venraed, Venray) |
| Samenstelling van klein meertje en gerooid bos | |
| 194 | Raamsdonk (1253 Ramesdunc, Raemsdonc) |
| Zandige hoogte in veengebied (donk) waar daslook groeide of een persoonsnaam (Rame) | |
| 195 | Gemert (1076 Gamerthe, Gemerthe, Gemerte, Ghemert) |
| Plas, afgesloten zijriviertje | |
| 196 | Gennep (1249 Ghennepe, Gennepe) |
| Nederzetting bij helder water | |
| 197 | Dongen (1287 ten Donghene, Dongen) |
| Naar de riviernaam Dongen (mogelijk van donk(en)) | |
| 198 | Olst (947 Holsto, apud Olst, Oelste, Olst) |
| Mogelijk naar boomnaam hulst | |
| 199 | Alblasserdam (1328 Alblaserdamme) |
| Dam, waterkering in het water Alblas | |
| 200 | Katwijk aan Zee (1398 Catwyc op ter Zee) |
| Kat is onduidelijk, kade, kat (?) en nederzetting (wijk) | |
| 201 | Winkel (1289 Winckele, Winckel, Winkel) |
| Ingesloten (hoek) stuk land | |
| 202 | Meersen (847 Marsna, ad Marsanam, Mersenam, Marsenen, Smarnam, de Mersene, Mersen) |
| Aan de moerassige beek | |
| 203 | Epe (1176 de Ape, Eep, Ep, Epe, Eepe) |
| Rivier, stroom | |
| 204 | Wildervank (1649 de Wildervanck, Wildervanks huis, Wildervangh, Wildervanck) |
| De in bezit genomen heide | |
| 205 | IJsselstein (1279 Yselsteyne, Ycelsteyne, Steyne) |
| Burcht aan de IJssel | |
| 206 | Nijverdal (‘n Eversbarg, Nijverdal) |
| Nijver dal, vanwege oprichting fabriek in 1836 | |
| 207 | IJzendijke (1127 Isendica, Isendic, Ysendic) |
| Samenstelling Dijk en Iso of Ise (persoonsnaam) | |
| 208 | Ootmarsum (850 Othermarsum, Otmerschem, Oetmersen, Otmaersen, Otmarsum) |
| Woonplaats van Othmar (persoonsnaam) | |
| 209 | Zandvoort (1105 Santfort, Zandvorde, tSantvoirden) |
| Waarschijnlijk droge weg door (voorde) nat gebied | |
| 210 | Overveen (1317 Tetrode, Overveen) |
| Gerooid bos (Tetrode), aan de overkant van veenweiden | |
| 211 | Warmond (918 Warmelde, Warmunde) |
| Watermonding | |
| 212 | St.Oedenrode (1150 Rodae, Rodae S. Odae, Rode Sancte Ode, Sint Oeyenrode) |
| Gerooide plek in os gewijd aan de Heilige Roda | |
| 213 | Ommen (1133de Vmme, Ummen, in Umme, Ommen) |
| Herkomst en betekenis onbekend | |
| 214 | Princenhage (1198 Haga, Haghe onder Nassow, Prince Hage) |
| Afgesloten jachtgebied, later van de prins | |
| 215 | Waspik (1299 Waspic, Waspyc, Waspike) |
| Moerasachtig (waes) in water uitstekend landstuk (spijk) | |
| 216 | Vught (1028 Fughte, Vucht) |
| Laag nat gebied | |
| 217 | Voorburg (121 Forum Hadriani, Foreburg, Vorburg, Voorborch) |
| Markt van Hadrianus (keizer), Burcht aan de Voor (waternaam) | |
| 218 | Valkenburg (de castello de Falcomonte, Mons Falconis, Falkenburg) |
| Samenstelling valk of Falco (vogel, persoonsnaam) en burcht of berg | |
| 219 | Renkum (970 Redincghem, Radengheim, Ratincheim, Radenkem, Rencom) |
| Woonplaats van de lieden van Rado (persoonsnaam) | |
| 220 | Groenlo (1188 Gronlo, de Grunlo, Groenloe, Grolloe, Grol) uitspraak: grol |
| Het groene bos | |
| 221 | Lobith (1222 Lobedhe, Lobedde, Lobeth, Loebede, Lobith) |
| Moeilijk te verklaren | |
| 222 | Terschelling (1000 Wicsele, Wexalia, Wexel, Wuxalioe, Schellinghe, aan die Scellinghe, |
| die Scellinghe, der Scellinge) | |
| Scheiding, grens (skillinge) | |
| 223 | Koog-Zaandijk (1561 upte Koech, Kooch, De Coogh – 1745 Saendyck) uitspraak: sendaik |
| Buitendijks land dat met een punt (koog) in de Zaan (rivier) stak en dijk aan Zaan | |
| 224 | Amerongen (1150 Amerungon, Amerunga, Ameronge) |
| Mogelijk, bij bewoners van (de) Amer (waternaam) | |
| 225 | Aalten (828 Aladna, in Alethnin, Aladon, Alethim, Alethen, Aelten) |
| Moeilijk te verklaren, mogelijk in verband met boomnaam abeel of vuur, brand | |
| 226 | Lekkerkerk (1331 Leckerkerke, Leckerc-ambocht) |
| Kerk van bewoners aan de Lek | |
| 227 | Doorn (918 Thorhem, Thornen, Dorn) |
| Waarschijnlijk woonplaats bij doornstruiken | |
| 228 | Cuyk (365 Ceuclum, Kuic) |
| Kromming (in de rivier) of nederzettingsnaam uit persoonsnaam | |
| 229 | Hardinxveld (1105 Herdingfelde, Hardingfelde, Hardinveldt, Herdinxvelt) |
| Veld (onontgonnen terrein) van lieden van Herdo of Hardo (persoonsnaam) | |
| 230 | Wassenaar (1200 Wasnare, Wassenaer) |
| Samenstelling van scherp en zandige rug | |
| 231 | Ravestein (1460 Ravesteyn) |
| Raven en stein (kasteel) | |
| 232 | Winsum (950 in Uinchem, Uuinkhem, in Wincheim, VVINSHEM, Winzhem, Winchium, |
| or. Wintzhamerhemme) uitspraak: wènzm | |
| Woonplaats en hoek of van Wineca (persoonsnaam) | |
| 233 | Grouw (1250 de Growe, Grouwa, to Grouwe, Grou, to Grow) |
| Mogelijk verbandhoudende met geul of aangeslibt land | |
| 234 | Vlijmen (1285 Vlimen) |
| Mogelijk waternaam in combinatie met spitse vorm | |
| 235 | Naaldwijk (1156 Nadelwich, Naltwic, Naeldwijc) |
| Samenstelling van nederzetting (wijk) en een langwerpige, spits toelopende vorm | |
| 236 | Breukelen (1139 Brocklede, Bruklede, Broicleede, Broeckelen) |
| Een gegraven waterloop (lede) door moerassig land (broek) | |
| 237 | Hillegom (1248 Hyllingen, Hillinghem, Hilleghem) |
| Woonplaats van de leiden van Hillo (persoonsnaam) | |
| 238 | Oirschot (950 Orosoth, Oerschot, Orscot) |
| Mogelijk grindhoudend zand en omheind of hoge hoek land puntig uitspringend in lager terrein | |
| 239 | Borne (1206 Burgunde, Borghenden, Borgonde(n), Borgeden, Boerne) |
| Hoog gelegen plaats | |
| 240 | Akkrum (1315 Ackrom, Ackerem, Ackrim) |
| Betekenis onduidelijk, mogelijk kromming van waterloop of woonplaats van Akker (persoonsnaam) | |
| 241 | de Bildt (1307 die Bilt, ter Bilten-Waert, opter Bilt, an der Bilt neffen Vrouwencloester) |
| Mogelijk, belt, gordel, zoom van hoge zandgronden | |
| 242 | Bussum (1306 Bussen, Bussum) |
| Mogelijk nederzetting in het bos | |
| 243 | Velsen (918 Felison, Uelesan, Velison, Velson, Uelsen) |
| Bij de drassige stroom | |
| 244 | Uithuizen (950 in Uthuson, Wthusum, Uthusum, Wuythuyzen, Uythuysen) uitspraak: 0ethôêzn |
| Richting zee gelegen (buitenwaards) huis | |
| 245 | Huissen (850 Huosnin, Hvosne, de Husen, Huesen) |
| Herkomst en betekenis onbekend | |
| 246 | Borculo (1190 de Burkelo, Burglo, Burchlo, Burclo, de Borclo) |
| Mogelijk Berkenbos | |
| 247 | Dieren (938 in Theothorne, Diederne, Thiedere, Diderin, Diedirn, Thederen, Dideren) |
| Mogelijk grote uitspringende bocht in het hoogland | |
| 248 | Vreeswijk (918 Fresionouvic, Vresewik, Vreeswijck) |
| Nederzetting van Friezen | |
| 249 | Gulpen (1161 Golepe, Golopia, Golpene, Gulpen) |
| Nederzetting aan de Gulp (geul, rivier) | |
| 250 | Ierseke (980 Gersicha, Gersecha, Yerseke) |
| Mogelijk gerend water of landstuk, kleine waterstroom (sik) | |
| 251 | Sloterdijk (1396 Sloterdam, Sloeterdyck) |
| Dam, dijk van de Slote (waternaam) | |
| 252 | Kollum (822 Colleheim, Colheim, to Collum, te Kolme, to Collum) |
| Woonplaats van Kolle (persoonsnaam) | |
| 253 | Raalte (1123 Raalt, de Ralte, Raelt, Raelte) |
| Herkomst ebn betekenis onbekend | |
| 254 | Heemstede (1064 Hemstede, Heemsteden) |
| Woonplaats | |
| 255 | Ede (838 in uilla Heoa, de Edhe, in Ede, in den dorpe Ee) |
| Moeilijk te verklaren | |
| 256 | Eibergen (1188 Ecberghe, Ecberghen, Hegberghe, Eyberghe, Eyberch, Eibergen) |
| Samenstelling van spits en berg | |
| 257 | Middelharnis (1466 de Middelharnisse, Middelherness) |
| In het midden gelegen uitgestrekte weide, mogelijk doorsneden door een water | |
| 258 | Soest (1028 Soys, Zoys, Sose, Soys, Zoes, Zoest) |
| Geen goede verklaring | |
| 259 | Waddinxveen (1233 Waddinxuene, Waddincsvena, Waddinghe vene, Waddinsvene) |
| Veen van Wadding (persoonsnaam) | |